E para është se “rreth 65% e rritjes së borxhit global në vitin 2024 erdhi nga tregjet në zhvillim, veçanërisht Kina, India, Arabia Saudite dhe Turqia”. Në tregjet e maturuara, megjithatë, “akumulimi i borxhit është përqendruar kryesisht në Shtetet e Bashkuara, Mbretërinë e Bashkuar, Kanada dhe Suedi”. Nga një këndvështrim sektorial, “gati dy të tretat e rritjes së borxhit ka ardhur nga sektori publik, me borxhin e qeverisë globale që tani tejkalon 95 trilionë dollarë, nga 70 trilionë dollarë në vitin 2019, përpara pandemisë”
Asnjëherë s’ka qenë kaq i lartë. Borxhi global arriti në 318 trilionë dollarë në fund të vitit 2024. Dhe për herë të parë në katër vitet e fundit, raporti i borxhit ndaj PBB-së në baza globale është rritur. Paralajmërimi vjen nga Instituti i Financave Ndërkombëtare (IIF), lobi financiar global me qendër në Washington, i cili thekson se si borxhi publik do të mbetet i lartë gjatë gjithë vitit aktual, veçanërisht në disa vende. Shtetet e Bashkuara, Francë, Kinë, Indi dhe Brazil.
Italia është në një trajektore në rënie, por rrezikon të infektohet nga një spirale e theksuar mosbesimi nëse kriza aktuale industriale evropiane është më e zgjatur se sa pritej. Paralajmërimi nuk vjen si rrufe nga qielli. Përkundrazi. Raporti i firmosur nga analistët e shoqatës së aktorëve kryesorë financiarë globalë duket se është pasojë e natyrshme e asaj që Fondi Monetar Ndërkombëtar ka shprehur vitet e fundit, veçanërisht pas pandemisë Covid-19. Shpenzimet e deficitit të qeverisë janë rritur. Dhe arsyet janë të qarta. “Borxhi global u rrit me gati 7 trilionë dollarë në vitin 2024, duke arritur në 318 trilionë dollarë, niveli më i lartë i regjistruar ndonjëherë në fund të vitit”, vënë në dukje analistët e IIF. Megjithatë, shpjegojnë, “kjo rritje ishte dukshëm më e vogël se një vit më parë, kur cikli i lehtësimit të Rezervës Federale nxiti një rritje të kreditimit prej më shumë se 16 trilionë dollarë”.
Me uljen e pritshmërive për uljet e ardhshme të normës së Fed, gjë që mund të çojë gjithashtu në një pauzë më të gjatë në pritjet e tregut financiar, tabloja bëhet më e ndërlikuar. Vështirësitë e Fed në menaxhimin e politikës ekonomike të SHBA-ve të drejtuara nga Presidenti Donald Trump mund të kenë pasoja të rëndësishme.
“Për shkak të pasigurive që lidhen me politikat e tregtisë dhe emigracionit të SHBA-ve mbi inflacionin”, shpjegojnë analistët e IIF, ritmi më i ngadaltë i borxhit global mund të reflektojë “një qëndrim paraprak në një mjedis me pasiguri të lartë”.
Ka siguri të ndryshme. E para është se “rreth 65% e rritjes së borxhit global në vitin 2024 erdhi nga tregjet në zhvillim, veçanërisht Kina, India, Arabia Saudite dhe Turqia”. Në tregjet e maturuara, megjithatë, “akumulimi i borxhit është përqendruar kryesisht në Shtetet e Bashkuara, Mbretërinë e Bashkuar, Kanada dhe Suedi”. Nga një këndvështrim sektorial, “gati dy të tretat e rritjes së borxhit ka ardhur nga sektori publik, me borxhin e qeverisë globale që tani tejkalon 95 trilionë dollarë, nga 70 trilionë dollarë në vitin 2019, përpara pandemisë”. Këto shifra përfaqësojnë një pikënisje jo pozitive për rritjen e shpenzimeve publike për mbrojtjen, siç po diskutohet javët e fundit për vendet evropiane. Një nga aspektet më domethënëse, që është siguria e dytë, është rritja e raportit të borxhit ndaj PBB-së, i cili është rritur me mbi 1.5 pikë përqindjeje, duke arritur gati 328% të PBB-së.
Konkretisht, kjo është rritja e parë vjetore e raportit të borxhit ndaj PBB-së që nga viti 2020, kur pandemia shkaktoi një rritje me mbi 35 pikë përqindjeje.
Shpjegimet janë të qarta, sipas IIF. “Teksa rritja e vazhdueshme e borxhit ishte një shtytës kryesor i rritjes së raporteve të borxhit vitin e kaluar, rritja më e ngadaltë ekonomike dhe inflacioni në vitin 2024 kanë kontribuar në presionin rritës mbi nivelet e borxhit”, shpjegon raporti. Rritjet më të mëdha në raportet e borxhit ndaj PBB-së jashtë sektorit financiar “u regjistruan në Suedi, Nigeri, Kinë, Izrael dhe Arabinë Saudite, ndërsa Argjentina, Turqia, Holanda, Greqia dhe Irlanda panë rëniet më të ndjeshme”. Në planin afatmesëm, ka dinamika që nuk janë pozitive për qëndrueshmërinë afatmesme. “Ne presim një ngadalësim të mëtejshëm të akumulimit të borxhit global, veçanërisht në gjysmën e parë të vitit 2025”, paralajmëron IIF.
Fotografia është e ndërlikuar. “Me pasigurinë ekonomike globale në një nivel të lartë historik dhe kostot e financimit ende të larta, kujdesi i shtuar midis huamarrësve mund të kufizojë kërkesën e sektorit privat për kredi”.
Megjithatë, theksohet në analizë, “akumulimi i borxhit publik pritet të mbetet i lartë, duke kaluar 5 trilionë dollarë në vitin 2025, me protagonistët kryesorë të kësaj spiraleje Shtetet e Bashkuara, Kina, India, Franca dhe Brazili. Shifrat, për më tepër, “mund të rriten më tej, pasi thirrjet për stimul fiskal dhe më shumë shpenzime ushtarake rriten më shumë në eurozonë, duke përfshirë diskutimet për një lehtësim të mundshëm të frenimit të borxhit në Gjermani”. Problem do të jetë menaxhimi i komunikimit në nivel shtetëror. Një aspekt që është larg të qenit dytësor. Një mesazh që mund të lexohet edhe nga perspektiva italiane është se pozicionet aktuale nuk mund të merren si të mirëqena. Është e vërtetë që ashpërsia buxhetore e Palazzo Chigi-t dhe Thesarit është e rëndësishme, por historia e fundit tregon se sa i paqëndrueshëm mund të jetë besueshmëria ndërkombëtare e një vendi.
“Përqendrimi në rritje në balancat fiskale, veçanërisht në vendet me peizazhe politike shumë të polarizuara, ka qenë një tipar dallues i viteve të fundit”, vënë në dukje ekonomistët e IIF. Duhet bërë një dallim. “Ndërsa reagimet e tregut ndaj rritjes së borxhit të qeverisë amerikane kanë qenë relativisht të heshtura, falë aktivitetit të fuqishëm ekonomik dhe rritjes së produktivitetit, kjo nuk do të thotë se të gjitha vendet gëzojnë privilegje të tilla”. Për shembull, “diskutimet e buxhetit në Mbretërinë e Bashkuar dhe Francë kanë pasur një ndikim të rëndësishëm në tregjet e bonove, madje duke ndikuar në rezultatet politike”. Në Mbretërinë e Bashkuar, “kriza e tregut të obligacioneve luajti një rol kyç në mandatin jetëshkurtër të Liz Truss si Kryeministre në vitin 2022, ndërsa në Francë, një dinamikë e ngjashme kontribuoi në qeverisjen jetëshkurtër të Barnier në vitin 2024”. Një skenar që mund të përsëritet edhe në raste të tjera.
Ndikimi i borxhit në tregjet në zhvillim nuk duhet të nënvlerësohet. Raporti i IIF paraqet një tablo të një situate të vështirë. “Borxhi total në tregjet në zhvillim u rrit me 4.5 trilion dollarë në vitin 2024, duke arritur një nivel më të lartë të të gjitha kohërave prej më shumë se 245% të PBB-së”, thuhet në të.
“Ndërsa ne nuk presim stres të rëndë të borxhit në afatin e afërt, shumë tregje në zhvillim kanë parë një përkeqësim të ndjeshëm të kapacitetit të tyre të borxhit në vitet e fundit pasi hendeku i rritjes me ekonomitë e pjekura është ngushtuar dhe shpenzimet e interesit të qeverisë vazhdojnë të rriten”, vëren raporti. Deri në vitin 2025, tregjet në zhvillim do të duhet të rifinancojnë një borxh rekord prej 8.2 trilionë dollarësh, me rreth 10% të shprehur në valuta të huaja. Nga kjo rrjedh se “tensionet tregtare dhe vendimi i administratës Trump për të ngrirë ndihmën e huaj të SHBA-ve, duke përfshirë shkurtimet ndaj USAID-it, mund të krijojnë sfida të rëndësishme likuiditeti”. Me ndërhyrjet konsekuente të drejtpërdrejta nga Fondi Monetar Ndërkombëtar për të shmangur krizat që mund të kontaminojnë zona të veçanta globale. Krijimi i një rrjete sigurie mund të jetë një nga zgjidhjet. Mosbalancimet aktuale, thekson IIF, “theksojnë rëndësinë në rritje të mobilizimit të të ardhurave të brendshme për të ndërtuar elasticitet ndaj goditjeve të jashtme”.
Suksesi në këtë fushë, thekson ai, “do të varet nga transparenca më e madhe në buxhetet dhe borxhet e qeverisë, si dhe nga programet më të forta të marrëdhënieve me investitorët”. Në kontekstin e sotëm të ndërlikuar politik global, theksohet, “forcimi i kapacitetit të bankave dhe institucioneve financiare shumëpalëshe të zhvillimit (si FMN) për të mobilizuar kapitalin privat mund të ofrojë mbështetje thelbësore për tregjet në zhvillim dhe vendet në zhvillim”. Qëllimi është të shmanget një ngjitje e mundshme nga periferia në pjesën tjetër të botës. Një foto e largët, por jo e pamundur.
